ردیابی و بلاک‌چین

فصلنامه شماره 39 (پاییز 1398)

ملاحظات مهم برای آماده‌سازی کسب‌وکارها و ایجاد قابلیت تعامل در آن‌ها

چکیده

امروزه یکی از نیازهای اساسی در زنجیره تأمین امکان ردیابی اقلام و شفاف‌سازی معاملات صورت گرفته در طول زنجیره است. بلاک‌چین تکنولوژی است که در حال حاضر به‌عنوان بهترین راه‌حل برای پاسخگویی به این مسئله مطرح‌شده است. یکی از نیازهای ردیابی شناسایی اقلام و مکان‌های موجود در زنجیره و به اشتراک‌گذاری این داده‌ها است. در این مقاله که نتیجه همکاری مشترک GS1 جهانی و GS1 کشورهای کانادا، فرانسه، آلمان، آمریکا و استرالیا است، استفاده از استانداردهای GS1 برای پاسخ‌گویی به این نیاز بررسی‌شده است و ملاحظات لازم برای به‌کارگیری تکنولوژی بلاک‌چین برای به اشتراک‌گذاری داده‌ها در سیستم‌های ردیابی و تعامل اکوسیستم‌های مختلف مطرح‌شده است.

1. مقدمه

شرکت‌ها برای پاسخگویی به تقاضای روزافزون مصرف‌کنندگان در خصوص ایمنی مواد غذایی و داروهای مصرفی آن‌ها و نیز ایجاد شفافیت، قابلیت ردیابی و قابلیت اطمینان در محصولاتی که خریداری می‌کنند تحت‌فشار برای پذیرش فناوری‌های جدید قرار دارند. یک‌راه حل برای پاسخگویی به این خواسته که در حال تبدیل‌شدن به بهترین روش هم است، استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین است.

صنایع برای از بین بردن پاره‌ای از مشکلات باهم متحد شده‌اند. برای این کار موضوعاتی مطرح‌شده است:

• تعاریف واضح از مشکلات تجاری‌ که باید حل شوند.
• داده‌های اساسی موردنیاز برای قابلیت ردیابی مؤثر و سایر فرآیندهای تجاری
• قابلیت همکاری اکوسیستم‌های به اشتراک‌گذاری داده‌ها

ایجاد زنجیره تأمین ایمن و مؤثر، نیاز به به‌کارگیری فناوری‌های نوآورانه برای رفع نیازهای کسب‌وکارها دارد.

صنعت باید این نیازهای تجاری را به‌صورت مشارکتی تعریف کند و مواردی را که نیاز به تعامل و همکاری دارند شناسایی کند و همچنین استانداردهای لازم برای اطمینان از موفقیت در سطح جهانی را تدوین نماید.

1. ایجاد پایه و اساس محکم

استفاده از این تکنولوژی نیاز به یک‌پایه و اساس محکم دارد. GS1 از این طرح پشتیبانی می‌کند و تلاش می‌کند تا درک مشترکی از این موضوع ایجاد کند. برخی از این ملاحظات در ادامه آمده است.

2.1 ضبط دیتا

برای جمع‌آوری داده‌های موردنیاز برای تسهیل قابلیت ردیابی و رؤیت پذیری، چند گام اساسی وجود دارد که همه شرکت‌ها باید انجام دهند. آن‌ها ابتدا باید برای همه محصولات و مکان‌هایی که به عملکرد آن‌ها مربوط است، یک روش شناسایی ثابت و منحصربه‌فرد جهانی را بکار گیرند. در مرحله بعد، شرکت‌ها باید برای داده‌های رویدادهای فیزیکی زنجیره تأمین از یک مدل استاندارد و مشترک استفاده کنند و این اطلاعات را در برنامه‌های کسب‌وکاری که برای ضبط و به اشتراک‌گذاری این رویدادها طراحی‌شده‌اند، بکار ببرند.

2.2 اشتراک‌گذاری داده‌ها

برای به اشتراک گذاشتن داده‌های موردنیاز برای تسهیل قابلیت ردیابی و رؤیت پذیری، شرکت‌ها باید از قالب‌های (فرمت‌های) داده استاندارد و پروتکل‌های مبادله‌ای و رابط‌های سیستمی استفاده کنند که از یک مدل داده مشترک بین طرفین استفاده می‌کنند. این امر قابلیت همکاری برنامه‌های تجاری و انتخاب راه‌حل مناسب را فراهم می‌کند. این قالب‌ها، رابط‌ها و پروتکل‌ها در دو سطح مختلف موردنیاز است:

• رابط‌های استاندارد برای ضبط و پرس‌وجو از پایگاه داده در یک مدل داده استاندارد (EPCIS)
• پروتکل ارتباطی استاندارد (به‌عنوان‌مثال:خدمات وب، REST و سایر)

2.3 شناسایی شرکای شناخته‌شده و ناشناخته

روشی برای کشف طرف‌هایی که شرکت‌ها نیاز به برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری داده با آن‌ها دارند ضروری است. در بعضی موارد، احزاب ممکن است شناخته‌شده باشند که در این حالت تبادل داده‌ها نسبتاً آسان خواهد بود. بااین‌حال برخی از آن‌ها در طول زنجیره‌های تأمین پیچیده چندین مرحله از یکدیگر جدا می‌شوند. در این موارد، مکانیسمی برای کشف (مانند خدمات مسیریابی یا رجیستری) موردنیاز است.

2.4 قوانین تضمینی برای موارد استفاده

درنهایت، نیاز است که برای هر مورد کسب‌وکاری، قوانین و توافقاتی قرار داده شود. این قوانین باید روی حداقل نیازهای لازم برای به اشتراک‌گذاری داده‌ها بین طرفین و بین اعضای یک شبکه متمرکز شوند.

1. بلاک‌چین برای به اشتراک‌گذاری دیتا

Blockchain یکی از اجزای سیستم گسترده ردیابی است. این تکنولوژی معمولاً یک ابزار ارتباطاتی محسوب نمی‌شود (مانند EDI مبتنی بر استاندارد یا EPCIS). بلاک‌چین یک سیستم کاربردی تجاری مستقل هم نیست. به همین دلیل است که اغلب از اصطلاح “برنامه‌های مبتنی بر blockchain” استفاده می‌شود. زنجیره‌های بلوک یک دفترچه توزیع‌شده را تهیه می‌کند که معاملات را به شیوه‌ای تغییرناپذیر و با ترتیب زمانی فهرست بندی می‌کند. در ساده‌ترین شکل، آن‌ها اثبات – یا ممیزی – یک معامله که انجام‌شده است را ارائه می‌دهند. آن‌ها همچنین نشان می‌دهند که داده‌های واردشده تغییر نکرده‌اند. شکل زیر نشان می‌دهد که یک‌لایه بلاک‌چین چگونه می‌تواند درراه حلی که برای ضبط و به اشتراک‌گذاری داده‌ها طراحی‌شده است، قرار بگیرد.

Blockchain یک دفترچه تکثیرشده، امن و توزیع‌شده است. GS1 استانداردها را برای داده‌ها و برخی از برنامه‌های تجاری تسهیل می‌کند.

3.1 شناخت لایه blockchain

شناخت نیازهای ویژه blockchain در هر مورداستفاده، صنعت یا اکوسیستم بسیار مهم است.

3.1.1 چه داده‌ای در blockchain ذخیره می‌شود؟

اطلاعاتی که در یک دفترچه blockchain نوشته می‌شود بستگی به سیستم و یا راه‌حلی که بکار می‌رود دارد. نوع داده‌ای که در دفترچه blockchain درج می‌شود می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• داده‌های رویداد متنی رمزنگاری‌شده و امضاشده:

در مورد مقیاس‌پذیری و عملکرد این نگرانی وجود دارد که آیا کل وقایع در دفتر نوشته‌شده‌اند یا نه.

• یک ترکیب رمزنگاری‌شده از داده‌ها که به‌خودی‌خود معنای کمی دارند:

این امر نیاز به تبادل داده‌ها بیرون از زنجیره و از طریق یک برنامه ردیابی جداگانه دارد و یک مقایسه برای اینکه تأیید کند که داده‌ها از زمان درج در دفترچه تغییر نکرده‌اند.

• یک ترکیب رمزنگاری‌شده از داده‌ها و یک اشاره‌گر به داده‌های بیرون از زنجیره.

این مشابه مورد 2 است با اشاره‌ای به منبع داده‌های بیرون زنجیره. چنین رویکردی می‌تواند دفترچه را قادر سازد كه به‌عنوان بخشی از یک مکانیسم كشف برای طرف‌هایی که نیاز به برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری داده‌ها دارند عمل كند.

• ترکیب‌هایی از موارد بالا
• بسیاری روش‌های بالقوه دیگر

3.1.2 چه کسی می‌تواند داده‌های ذخیره‌شده در blockchain را مشاهده کند؟

طرف‌هایی که مجاز به دیدن داده‌های ذخیره‌شده در یک دفترچه blockchain می‌باشند بسته به فن‌آوری هر دفترچه متفاوت هستند. برخی از این موارد عبارتند از:

1- عمومی: همه می‌توانند تراکنش‌ها را ببینند.

2- خصوصی: این گزینه شامل لایه‌ای است که معاملات (تراکنش) را فقط برای طرف‌های تأییدشده (مجاز) قابل‌مشاهده می‌کند.

1. قابلیت تعامل و همکاری در سیستم ردیابی

قابلیت تعامل چگونه در یک سیستم ردیابی پایان به پایان (end to end) به دست می‌آید؟

قابلیت تعامل و همکاری به توانایی بنیادی سیستم‌های رایانه‌ای مختلف برای اتصال و برقراری ارتباط با یکدیگر، حتی اگر آن‌ها به‌عنوان بخشی از اکوسیستم‌های مختلف تدوین‌شده باشند برمی‌گردد. برای اطمینان از قابلیت همکاری بین اکوسیستم‌های مختلف، چهار چیز موردنیاز است:

1. استفاده از استانداردهای GS1 برای شناسایی منحصربه‌فرد اقلام می‌تواند برنامه‌های ردیابی را کارا کند. در اینجا نیاز است گزینه‌های “چه کسی” و “چه چیزی” از مؤلفه‌های دفترچه استاندارد شود تا یک‌راه حل صنعتی باقابلیت تعامل باشد.
2. استفاده از EPCIS به‌عنوان استاندارد داده‌های رویداد و فرمت تبادل، باعث می‌شود تا همه طرف‌هایی که داده‌ها را دریافت می‌کنند درک مشترکی از اطلاعاتی که ردوبدل می‌شوند، داشته باشند.
3. وقتی‌که اجزای دفترچه موردنیاز هستند، تعریف الزامات موردنیاز برای آن‌ها ضروری است. حتی بیشتر، درک این نکته ضروری است که آیا یک سیستم ردیابی پایان به پایان برای صنعت نیاز به یک دفترچه blockchain دارد یا خیر. نظرات مختلفی در این مورد در بسیاری از صنایع وجود دارد.
4. ایجاد قوانین داخل اکوسیستمی و بین اکوسیستمی برای هر شبکه اشتراک‌گذاری داده ضروری است. این قوانین شامل ایجاد سیاست‌هایی در مورد نحوه عملکرد اجزای شبکه و به اشتراک‌گذاری داده‌ها باهم است.

1. مرتبط نمودن اکوسیستم‌های بلاک‌چین:

در ایجاد ارتباط بین اکوسیستم‌های مختلف چهارعنصر ضروری وجود دارد:

• تضمین استفاده از استانداردهای GS1 برای شناسایی طرف‌ها، مکان‌ها و محصولات.
• تضمین استفاده از EPCIS به‌عنوان زبان مشترک برای به اشتراک‌گذاری داده‌ها
• تعریف الزامات اجزای دفترچه
• مدیریت اکوسیستم و مدیریت بین اکوسیستمی (ایجاد قوانین داخل اکوسیستمی و بین اکوسیستمی)

با بلاک‌چین یا بدون آن، قابلیت ردیابی پایان به پایان، نیازمند آن است که اعضای صنعت گرد هم‌آیند و برای مشکلات کسب‌وکار خود که سعی در حل آن دارند استانداردهای مربوط به فرآیندها و برنامه‌ها را تهیه کنند. برخی شدیداً معتقدند که اضافه کردن یک‌لایه بلاک‌چین به یک شبکه اشتراک داده، درجه‌ای از اعتماد و اطمینان به رؤیت پذیری داده‌های رویداد را ایجاد می‌کند که برتر از روش‌های سنتی است و زمینه را برای اتوماتیک نمودن فرآیندها در آینده فراهم می‌کند. به همین دلیل است که بسیاری در حال اجرای پایلوت راه‌حل‌های مبتنی بر بلاک‌چین هستند.

1. بررسی blockchain برای کسب‌وکار شما

هنگام بررسی دورنمای بلاک‌چین، روشن است که صاحبان برند و خرده‌فروشان در خصوص انتخاب این تکنولوژی اطمینان ندارند. بر اساس یافته‌ها تا به امروز، پیش از تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در بلاک‌چین، شرکت‌ها سؤالات مهمی را مطرح می‌کنند.

• آیا تکنولوژی بلاک‌چین انتخاب مناسبی برای نیازهای تجاری من است؟
• آیا راه‌حل‌های فنی دیگری وجود دارد که عملکردی مشابه بلاک‌چین را ارائه دهد؟
• برتری فناوری بلاک‌چین نسبت به سایر فناوری‌ها برای به اشتراک‌گذاری داده چیست؟
• آیا با توجه به‌سرعت کار ما، این تکنولوژی به‌اندازه کافی سریع است؟
• آیا برای استفاده از این تکنولوژی، مشارکت کامل صنعت نیاز است؟ و برای دستیابی به آن چه چیزی نیاز است؟
• چگونه می‌توان مطمئن شد که راه‌حل ارائه‌شده، قابلیت همکاری مناسبی با سایر شرکای تجاری فراهم می‌کند؟
• چگونه می‌توان از ناموفق بودن شرکت در چندین اکوسیستم جلوگیری کرد؟
• هزینه واقعی بلاک‌چین نسبت به سایر فناوری‌های موجود برای اشتراک داده چیست؟
• کل هزینه مالکیت چقدر خواهد بود؟(عملیاتی، پشتیبانی و نگهداری مداوم)؟

اگر صنعت تشخیص دهد که افزودن فناوری بلاک‌چین به برنامه‌های اشتراک‌گذاری داده، درجه ای از اطمینان و اعتبار را ارائه می‌دهد که سازوکارهای سنتی اشتراک داده نمی‌توانند، آنگاه لازم است در گام بعدی از قابلیت همکاری راه‌حل‌های ردیابی مبتنی بر بلاک‌چین اطمینان حاصل شود. این کار ملاحظات زیر را در بر خواهد داشت:

ملاحظات کسب‌وکار

1- توافق در مورداستفاده از استانداردهای موجود برای شناسایی منحصربه‌فرد و مدل‌های visibility data و روش تبادل داده‌ها

2- ایجاد یک راهنمای ویژه در مورد چگونگی استفاده دائمی از استانداردها در یک صنعت برای یک مشکل تجاری خاص

3- ایجاد یک سری قوانین فراگیر که هر اکوسیستم راه‌حل مبتنی بر بلاک‌چین، آن را رعایت کند تا بخشی از یک شبکه گسترده اکوسیستم‌های متقابل باشد.

ملاحظات فنی

1. تعیین نحوه یافتن و کشف شرکای به اشتراک گذارنده داده
2. تصمیم‌گیری درباره ابعاد مؤلفه‌های دفتر. آنچه در آن نوشته می‌شود و چطور نوشته می‌شود؟
3. تعیین اینکه در چه جاهایی از داده‌های نوشته‌شده استانداردسازی و تداوم نیاز است.
4. توافق در مورد نیازهای صنعت برای دسترسی و رؤیت تراکنش‌های دفترچه)عمومی در مقایسه با خصوصی(و هرگونه قوانین مرتبط برای همکاری و قابلیت همکاری در صنعت.
5. نتیجه گیری

GS1 در حال حاضر بسیاری از استانداردهایی که در شبکه‌های زنجیره تأمین استفاده می‌شود را پشتیبانی می‌کند و آماده است تا با پیشروی صنعت، نیازهای جدید آن را نیز پاسخ دهد. همچنین GS1 همه آن مواردی را که اگر بلاک‌چین به‌عنوان بخشی از راه‌حل‌های آینده تعیین شود، به آن نیاز خواهد داشت دربرمی گیرد.

اکنون زمان آن رسیده است که پیشگامان، کاربران دوراندیش و ارائه‌دهندگان راه‌حل را برای تهیه یک نقشه راه که بتواند صنعت را به سمت روش‌های استاندارد و قابل تعامل تبادل داده که )در حد آینده توسعه‌یافته ما باشد( سوق دهد گرد هم آورد.

GS1به مدت 45 سال سازمان‌ها را گرد هم آورده است تا دقیقاً در این نوع چالش‌ها باهم همکاری کنند. GS1 از صنعت دعوت می‌کند تا باهم این فناوری مهیج و نوآورانه را تحلیل و بررسی کنند و در این راه‌حل پذیرفته‌شده جهانی برای چالش‌های دنیای امروز که به آن‌ها اشاره کردیم، پیشرفت واقعی ایجاد کنند.GS1 معتقد است بدون استانداردها هیچ ارتباطی وجود ندارد. هیچ استانداردی بدون همکاری وجود ندارد و هیچ همکاری‌ای بدون GS1 وجود ندارد.

GS1 به همراه شرکای صنعتی‌اش آماده است تا:

• اعضای پیشگام و ارائه‌دهندگان راه‌حل اصلی (و رقبا) را برای هویت بخشیدن به عناصر ضروری تعامل سیستم‌های مبتنی بر بلاک‌چین، کسب‌وکار و تکنولوژی گرد هم بیاورد و نقشه راهی برای استاندارد کردن این عناصر تدوین کند.
• استانداردها و دستورالعمل‌های موجود برای برآورده کردن نیازهای صنعت در امر به اشتراک‌گذاری داده، برای ایجاد قابلیت همکاری در برنامه‌های تجاری را تدوین و ارتقاء دهد.